Abecedarium

Ik oonderbrekke efkes de serie oawer schriewers dee ‘t oawer Riessen hebt eschrewen, want d’r köm disser deage een mirakels mooi book oet met nen ampatten titel: ABCDARIUM. Het is ne schepping van Johan Buursink, (1908-1993). Buursink was nen biejzeunderen journalist, hee dee geregeld verslag van zin rechtstreekse contact met abonnees van de Twentsche Courant, ne roomske kraante oet Eanske (aldus umschreven duur nen Riessender). Later wör dee kraante oonderdeel van Tubantia, net as Dagblad van het Oosten, het blad da’k alle deage leus vanweage de strips ‘Pim, Pam en Pom’, ‘Jimmy Brown’ en ‘Riekie en De Chef’, etc. In dee deage wör d’r nog heftig bezwoar emaakt tegen strips, het was slech vuur de geestelijke ontwikkeling van de jeugd. Het was hetzelfde gedoo as rechtevoort oawer de mobieltjes, al was d’r één verschil: het mobieltje lig openlijk op het learlingentöafelke, de strips leaden op de knene óonder de baanke. Want aans wörden ze in beslag enömmen. En duurgoans waren de strips allenig in zwat-wit, vake oet-eknipt en in schrifjes eplakt. Mer viej dwaalt of. Was Adriaan Buter ’n eersten sociaal-democraat biej dee katholieke kraante, Buursink was ’n eersten protestáánt. En allebeaide waren ze regionalisten, harren ze ne fabelachtige kennis van de Tweantse cultuur én de taal. Buter was ‘n stuk (en ’n luk) jonger as Buursink, mer gezamenlijk treuken ze op in de Algemene Vereniging Twente: “Auteurs als Van Deinse en vooral Cato Elderink hebben Johan Buursink geïnspireerd om zijn Twent-zijn in poëzie en proza uit te dragen. Latere pioniers als burgemeester Kolenbrander en architect Jan Jans sleepten hem mee in die regionalistische Gideonsbende,” aldus een citaat uit het memoriam Johan Buursink in de Twentsche Courant. Van dee Tweantse sproake was Johan nen groten kenner. En hee begun tusken 1963 en 1966 ne rubriek met as kop: “Twents Abecedarium”. Het eerste artikel gung oawer een woord met ne ‘a’, zelfs allenig met dat kotte woord ‘a’: a = ak, = als ik; a’s = as= as ik en dan à-bah, à-gat, en dan neumt-e nog méar vuurbeelden met toelichting: “Wiej deuden de vrogerdag nog wal ees “oale-boertje-spöllen”. Dat draeiden dan meestal op appelgappen oet. Eén van oons was dan ‘t oale boertje, dat reup: à, wat mot dat daor? De aandern leupen dan had vot en särren en buerken: Oale boertje (ok wal oale besvaar) A-hoeez – hoeez-hoeez=hoeaz. Dat moet geleidelijk verbasterd zijn van : naor hoes, noa-hoes of à-hoes=naar huis!” En doarnoa is het volgende lemma an de buurte: Aander, ’n aander, aanders.

Ik hoppe doar nog oetvoeriger op terugge te kommen, ook woerumme nen A. Broeze dee oetgave eregeld hef. De bron is een groot antal ofleaveringen dee de Twentse Taalbank verzameld hef.

Mer vooral zin geschrief oawer de kwaliteit van het Twents zeent van groot belang. Hij leaverden ne biejdreage an ’n taalwetenschoppelijk tiedschrif (“Taalkundige kernen en perspectieven, Taal en spraak in stad en streek, B. W. Schippers, 1963. “Experimenteren met de Mooderspraok [Een onderzoek naar de mogelijkheden van het dialect].

In dat artikel löt Buursink zeen dat het Tweants geliekweardig is an het Standaard Nederlaands. Dat nit allenig, mer het Tweants leent zich biejzeunder good vuur het vertalen van religieuze teksten as Het Onze Vader, Psalmen 90 en 103, de Geloofsbelijdenis en de Tien Geboden., Wat mu’j met wöare as : eeuwigheid loven, almachtig, barmhartig en zo verdan? Buursink geet doarmet an het experimenteren en gef dudelijk an dat ’t Tweants gin spotterieje is met de religie, da’j oe beslist nit hoowt te geneern vuur het plat. Iej köant d’r better greuts op wean. Mer dat kö’j- ook in 2024 – nit vake genog roondtoeteren…

Gerrit Kraa