Overtoom Middelveen is een eldorado voor vogelspotters: van kemphaantje tot ‘hemelgeit’

RIJSSEN - Ze kijken ernaar uit om de balts van de wulp weer te horen. Elk jaar rond 20 februari klinkt deze baltszang in het gebied Overtoom Middelveen. “Exact op die datum, of een dag eerder of later, is de wulp hier weer terug”, vertelt Herman Bruggink. Wim Baan: “We vermoeden dat hij een agenda heeft…”

Door Jenny ter Maat

Baan en Bruggink, beiden lid van de werkgroep Weidevogels van INV Rijssen-Enter, houden die datum in de gaten. “Vanaf die dag tot eind maart zien we alles weer binnenkomen: wulp, kievit, tureluur, grutto, de gele kwikstaart”, sommen ze op. De eerste groepen grutto’s, kieviten en kemphaantjes trekken door.
Pas medio maart wordt er genesteld. In het vogelrijke gebied broeden dan, naast de weidevogels, onder andere ook graspieper, slobeend en watersnip. “De watersnip is goed herkenbaar tussen de vogelgeluiden. Het is net of je een sik hoort mekkeren”, zegt Bruggink, die het geluid even opzoekt op z’n mobiel. De vogel wordt niet voor niets ‘hemelgeit’ genoemd.

In april arriveren ook zeldzamere soorten, zoals de grote karekiet en het porseleinhoen. “Het hoen is een miniwaterhoentje, je ziet em bijna niet.”
De grote karekiet is geen weidevogel, maar broedt wel in het natuurgebied Overtoom Middelveen. “De reden is dat Staatsbosbeheer haar maaibeleid aangepast heeft en het oude riet laat staan. De karekiet is een echte rietvogel en broedt in dat oude riet.” Zomer én winter is dit natuurgebied ook het terrein van de waterral.

Veel vogels hebben er al een hele reis opzitten als ze aanbelanden bij het Middelveen. Zoals de grutto, die in Senegal overwintert. Is het voorjaar in aantocht, dan vliegen deze steltlopers eerst naar Portugal, waar ze een vetreserve aanleggen en dan in één dag doorvliegen naar Overtoom Middelveen.

Patrijs, kwartel, blauwborst
In het natuurgebied zijn in het voorjaar ook weer patrijzen met jongen te zien. De kwartel is zomers eveneens te bespeuren. En de blauwborst is met meerdere paartjes aanwezig. Kortom, het natuurgebied tussen de Borkeld en de Sallandse Heuvelrug is een waar eldorado voor de leden van de werkgroep Weidevogels Rijssen-Enter en andere vogelspotters.

De werkgroep Weidevogels bestaat zeker al een halve eeuw, vertellen Baan en Bruggink. “Zo’n 50 jaar geleden, toen hier de landbouw nog kleinschalig was, nestelden er hier volop kieviten en grutto’s. Een aantal decennia later zijn de kieviten en grutto’s nagenoeg uitgestorven, mede door de intensivering van de landbouw. Sinds het agrarisch gebied weer omgevormd is tot natuurgebied zijn de weidevogels teruggekomen. Doordat het nu een kwel, plas en drasgebied is geworden, voelen ze zich thuis.”

Als in het voorjaar de vogels beginnen te nestelen, gaan de werkgroepleden op pad. Een of twee keer per week lopen ze door het gebied, op de paden. “Stokken om een nest zetten, zoals we vroeger deden voordat de boer ging maaien, doen we ook niet meer. Kraaien zaten gewoon te wachten tot we de stokken gezet hadden. Als we goed en wel wegwaren, doken ze al op de nesten. Ze wisten precies wat daar te vinden was.” Ook reigers, ooievaars en sperwers houden van zo’n maaltijdje.
Niet alleen vogels roofden de nesten leeg, ook mensen, die kievitseieren te gelde wilden maken, konden de nesten makkelijk vinden door de geplaatste stokken. “In een nacht werden zo’n 30 kievitseieren geraapt. Toen zat er niets meer.”

Telescoop en verrekijker
De leden kijken nu vanaf de paden met telescoop en verrekijker. “Als het weer niet te warm is, kun je tot eind april wel kijken. Maar in een warm voorjaar is de vegetatie half april te hoog. We zien dan de jongen wel op de plassen en maken dan een schatting.”
Landelijk gaat het aantal weidevogels in z’n totaliteit achteruit. In het natuurgebied Overtoom Middelveen blijven de aantallen nog hetzelfde. Er broeden tussen de 40 en 50 paartjes kieviten, en tussen de 20 en 25 gruttopaartjes. “Een grutto wordt gemiddeld 10 jaar, een wulp haalt wel 20 jaar. Kieviten leven korter en dan zie je dat die populatie ook minder wordt.” Alle verzamelde gegevens van de weidevogels worden genoteerd en ingevoerd in de landelijke database.

Dat het gebied populair is bij de weidevogels komt ook door de aandacht die het gebied krijgt van diverse bij deze natuur betrokken instanties. “We voeren hierover twee keer per jaar overleg met onder andere Staatsbosbeheer, Waterschap Vechtstromen en de gemeente Rijssen-Holten. Bijvoorbeeld over het maaibeleid en de waterstand. Door dat overleg worden acties van de diverse instanties in het natuurgebied duidelijk en krijg je meer begrip voor elkaar.”

Meer informatie: www.ivn.nl/afdeling/rijssen-enter/werkgroep-weidevogels